انواع اختراع شامل:
۱-اختراع محصول یا فرآورده: در این اختراع محصول یا فرآورده نوع اختراع، فکر وایده مخترع به شکل یک محصول یا فرآورده نمود پیدا می کند. مانند اختراع یک ابزار جراحی و ..
۲-اختراع فرآیند خاص برای ساخت یک محصول : در این نوع اختراع، اختراع فرآیند و روشی است که توسط آن یک محصول یا فرآورده را به دست آورد. مانند اختراع میوه های رنگی مصنوعی و …
۳-اختراع فرآیند یا وسیله و روش: در این نوع اختراع، بر خلاف اختراع محصول، فکر وایده مخترع در قالب یک وسیله یا روش، نمود پیدا می کند. مانند اختراع روش جدیدی برای تولید آلیاژ.
۴-استفاده جدید از شیء شناخته شده: بسیاری از کشورها، استفاده جدید از شیء شناخته شده، را اختراع تلقی و از آن حمایت می نمایند. به عبارت دیگر، در این قبیل کشورها، کشف استفاده جدید از یک فرآورده یا کالای قدیمی که برای آن گواهی صادر شده است، نوعی اختراع تلقی و و کاشف آن موفق به اخذ ورقه اختراع می گردد. مدت حمایت از اختراع در این فرض می تواند با توجه به کشف استفاده جدید، برای مدت ۲۰ سال دیگر تمدید گردد. این امور به ویژه در رابطه با مواد شیمیایی و دارویی مصداق پیدا می کند.
کشورها، در رابطه با این نوع اختراع، موضع گیری های متفاوتی را در قوانین ملی خود اتخاذ کرده اند. برخی از کشورها کاربرد جدید را از قوانین ثبت اختراع خود به صراحت حذف کرده اند .
برخی دیگر، این نوع اختراع را، به لحاظ واجد نبودن شرط جدید رد می کنند و معتقدند این همان محصول قبلی است ولی اکنون اطلاعات ما درباره آن بیشتر شده است.
برخی دیگر از کشورها، به ویژه کشورهای اروپایی، به صراحت این قبیل اختراعات را پذیرفته و آن را ابزاری برای تمدید حقوق انحصاری مخترعین قرار داده اند.
بدیهی است که پذیرش این نوع اختراع، به ویژه در حوزه دارو، برای کشورهای در حال توسعه، خیلی خطرناک باشد، زیرا این امر به شرکت های دارویی بزرگ این اختیار را می دهد، که برای هر کاربرد جدید یک محصول تقاضای ثبت اختراع تسلیم کنند. این کار در واقع اجازه خواهد داد که حمایت از اختراع به مدت زیادی تمدید شود، زیرا یک شرکت برای هر کاربرد درمانی یک ترکیب شناخته شده، انحصار ۲۰ ساله دیگر، دریافت خواهد کرد. به عبارت دیگر، یک کاربرد جدید محصول شناخته شده برای یک بیماری کشنده را می توان یافت و آن را انحصاری کرد. این بدان معنی است که شرکت ها قادر خواهند بود قیمت های مصنوعی و بالا را به اندازه دو برابر (یا بیشتر) مدت اعتباری که قبلا دریافت کرده اند، طلب کنند. در حقیقت این عملکرد می تواند به راهبرد آگاهانه شرکت ها، که در کشورهای در حال توسعه به خوبی شناخته شده است، برای تمدید مدت انحصار شان کمک کند. مالکین اختراع می توانند از اختراعات «کاربرد جدید» برای فشار بر رقییبان به دلیل نقض حقوق اختراع نیز استفاده کنند. از سوی دیگر، این نکته را باید توجه کرد، که اعطای گواهی اختراع برای «کاربرد جدید» به هیچ وجه نمیتواند پاداشی برای ابداعات جدید محسوب شود، چون همانطور که قبلاً گفتیم، در این فرض، در واقع چیز جدیدی اختراع نشده است تا مشمول حقوق انحصاری برای مدت بیست سال دیگر گردد. از آنجائی که تلاش بعضی از کشورها برای رسمیت بخشیدن به این نوع اختراعات در اجلاس های سازمان های ذیربط از قبیل سازمان جهانی مالکیت معنوی یا سازمان جهانی تجارت به لحاظ مقاومت کشورهای در حال توسعه به نتیجه نمیرسد، از این رو آنها، در قالب انعقاد موافقتنامه های دو جانبه درصدد تأمین اهداف خود در این خصوصی می باشند. به عنوان مثال در شق (۲) بند (۹) ماده ۱۵ موافقت نامه تجارت آزاد مراکش – ایالات متحده آمده است: به علاوه طرفین تأکید می کنند که هر کاربرد یا روش جدید استفاده از یک محصول شناخته شده، شامل استفاده جدید محصول شناخته شده برای درمان انسان ها یا حیوانات را می توان به عنوان اختراع ثبت کرد. در ماده ۴ رابع کنوانسیون پاریس برای حمایت مالکیت صنعتی و همچنین ماده ۲۸ موافقت نامه تریپس، صرفاً به اختراع محصول یا فرآورده و اختراع فرآیند یا وسیله و روش اشاره شده است. در خاتمه لازم به ذکر است که برخی از کشورها علیرغم اهمیت قائل شدن برای این قبیل اختراعات، دامنه صدور ورقه را در این حوزه محدود کرده و آن را فقط در صورتی قابل اعطاء میدانند که مخترع، کاربرد پزشکی غیر منتظره و ثانویه یک ترکیب شناخته شده قبلی را کشف نماید. در ماده ۲۷ قانون ۱۳۱۰، انواع اختراعات قابل ثبت به شرح زیر احصاء شده است:
- ابداع هر محصول صنعتی جدید
- کشف هر وسیله جدید یا اعمال وسایل موجود به طریق جدید برای تحصیل یک نتیجه یا محصول صنعتی یا فلاحت
با توجه به ماده فوق الاشعار بدیهی است که بند (۱) آن، اختراع محصول یا فرآورده را شامل میگردد.
بند (۲) ماده فوق، می تواند انواع دیگر اختراع، از جمله اختراع فرآیند یا روش یا وسیله و همچنین اختراع یک فرآیند خاص برای ساخت محصول را در برگیرد. با توجه به مواد ۱۵ و ۶۱ قانون ۱۳۸۶، اختراع محصول یا فرآورده، اختراع فرآیند و اختراع فرآیند برای دستیابی به یک فرآورده قابل حمایت شناخته شد. با توجه به مجموع مراتب فوق، ذکر نکات زیر ضروری به نظر میرسد:
- در اکثر تالیفات مربوط به اختراع فقط به دو نوع اختراع محصول و اختراع فرآیند اشاره شده است، و این دسته از مؤلفین، اختراع یک فرآیند خاص برای ساخت یک محصول را، نوعی اختراع محصول یا فرآورده تلقی و در این قالب و سطح از آن حمایت میکنند.
- سطح حمایتی قوانین ملی کشورها، از انواع اختراعات فوق، متفاوت است و اصولاً کشورها از اختراع نوع اول حمایت بیشتری به عمل میآورند.
- تلقی «استفاده جدید از شیء شناخته شده و قدیمی» به عنوان اختراع و رسمیت بخشیدن آن به ویژه در حوزه دارو، و صدور ورقه اختراع در این زمینه، با توجه به آثار منفی زیادی که این امر می تواند برای کشورهای در حال توسعه داشته باشد، به هیچ وجه به مصلحت نبوده و این قبیل کشورها باید به صراحت در بخش استثنائات و اختراعات غیرقابل ثبت، ثبت این نوع اختراعات را ممنوع سازند. البته همانطور که در بالا توضیح دادیم در کنوانسیون پاریس و موافقتنامه تریپس، برای ثبت این نوع اختراع، تکلیف و الزامی برای کشورهای عضو، در نظر گرفته نشده است. موافقتنامه تریپس در خصوص اختراعات «کاربرد جدید» هیچ مقرره ای ندارد و فقط از کشورهای عضو سازمان جهانی تجارت خواسته است، که اختراعات محصولات و فرآیندها را ثبت کنند در نتیجه این قابلیت انعطاف تریپس، کشورهای عضو را آزاد می گذارد تا رویکرد خود را در خصوص مورد انتخاب کنند.
- اگرچه در قانون جدید التصویب، صرفاً سه نوع اختراع، محصول، فرآیند و فرآیند برای دستیابی به یک فرآورده به رسمیت شناخته شده و حقوق انحصاری مربوط به تفکیک آمده است، ولی اصلح این است که با توجه به اهمیت امر، موضوع استفاده جدید از شیء شناخته شده و قدیمی به عنوان اختراع، به صراحت، از شمول اختراعات قابل ثبت، استثناء گردد.
- با توجه به بند (۲) ماده ۲۷ قانون ۱۳۱۰ و اینکه قانون گذار در این بند، اعمال وسایل موجوده به طریق جدید برای تحصیل یک نتیجه یا محصول صنعتی یا فلاحتی را اختراع تلقی کرده است، ممکن است از این عبارت، به رسمیت شناختن نوعی از اختراع که همانا استفاده جدید از وسائل موجوده است را استنباط کرد. به نظر این استنباط صحیح نباشد، زیرا همانطور که قبلاً گفتیم، در اختراع نوع چهارم که در بعضی از کشورها پذیرفته شده است، در واقع در محصول شناخته شده قبلی آن اثر جدید وجود داشته و صرفاً کشف شده است لکن در بند (۲) ماده ۲۷ قانون یاد شده، قانونگذار اعمال وسایل موجوده به طریق جدید را، شرط دانسته است و مخترع در این فرض حتما باید وسائل موجوده را به طریق جدید اعمال کند و یک نتیجه یا محصول صنعتی یا فلاحتی را تحصیل نماید.
- در ادامه انواع اختراع شامل:
اختراع منطقه ای: ورقه اختراعی است که از طرف مرجع ملی و یا یک مرجع بین الدولی که دارای اختیار برای صدور ورقه اختراع معتبر در بیش از یک کشور است، صادر میشود.
اختراع ملی: با توجه به بند (۳) ماده ۲ معاهده همکاری ثبت اختراع، ورقه اختراع ملی به معنای ورقه اختراعی است که به وسیله مرجع صلاحیتدار ملی صادر شده باشد.
اختراع تکمیلی: ورقه اختراع تکمیلی، برای بهبود یک اختراع اعطاء میگردد که به طور کلی از حیث مدت و پرداخت هزینه تمدید اعتبار، دارای ویژگی و مقررات خاصی است. این اصطلاح، در بند (۴) ماده (۱) کنوانسیون پاریس به کار رفته است. به موجب این بند ورقه های اختراع، شامل انواع مختلف اختراع صنعتی است که توسط قوانین کشورها مورد شناسایی قرار گرفته است. از قبیل ورقه های اختراع تکمیلی و ورقه اختراع الحاقی و غیره. در حقوق انگلیسی ورقه اختراع تکمیلی در فرضی صادر میگردد که مخترع بخواهد حق انحصاری موجود در یک اختراع مهم و سودآور را حتی پس از پایان اعتبار ورقه اختراع اصلی نیز ادامه دهد. در این فرض، مخترع تحت شرایطی می تواند تعداد زیادی از پیشرفتهای کوچک نسبت به اختراع اولیه و اصلی را به ثبت برساند. براساس بند (۲) ماده ۲۸ قانون ۱۳۱۰، هر اختراع یا تکمیلی که مخل انتظامات عمومی یا منافی عفت یا حفظ الصحه عمومی باشد قابل ثبت نیست. با توجه به تبصره ذیل ماده ۳۷ قانون مذکور، هر اختراع یا هر تکمیل اختراع موجودی که قبل از تاریخ تقاضای ثبت خواه در ایران و خواه در خارجه در نوشتجات یا نشریاتی که در دسترس عموم است شرح یا نقشه آن منتشر شده و یا به مورد عمل یا استفاده گذارده شده باشد، اختراع جدید محسوب نمیگردد. همانطور که در ماده ۳۵ آیین نامه اصلاحی قانون یاد شده آمده است، ورقه اختراع تکمیل تابع همان مقرراتی خواهد بود که برای ورقه اصلی معین شده است، ولی مدت اعتبار ورقه اختراع تکمیلی ، نمی تواند از مدت اعتبار ورقه اصلی تجاوز نماید. با توجه به ماده ۳۶ آیین نامه، هر صاحب ورقه اختراع که بخواهد برای تغییر یا تکمیل یا اضافات به عوض ورقه تکمیلی ورقه اصلی علیحده صادر نماید باید مقررات ثبت علائم تجاری و اختراعات و همچنین مقررات این نظامنامه را که مربوط به ورقه اختراع است را رعایت نموده و حق الثبت و سایر مخارج مربوط را تأدیه نماید. ماده ۳۷ آئین نامه اصلاحی نیز مقرر داشته است، در صورتی که تقاضا کننده اختراع تکمیلی شخص دیگری غیر از صاحب اختراع اصلی باشد ورقه ثبت اختراع تکمیلی اجازه استفاده از اختراع اصلی را به او نمیدهد و صاحب اختراع اصلی نیز نمیتواند از اختراع تکمیلی استفاده کند مگر آنکه بین آنها تراضی به عمل آید.
در قانون ۱۳۸۶، برخلاف قانون ۱۳۱۰ و تاکیر کنوانسیون پاریس، از اختراعات الحاقی و تکمیلی به صراحت مطلبی نیامده است و لازم است در آئین نامه قانون یاد شده به نحوی ایین خلاء پر گردد.
اختراع الحاقی :این نوع ورقه اختراع، برای اضافاتی که در اختراع ثبت شده قبلی صورت گرفته صادر میگردد و برخلاف اختراع تکمیلی، نیازی نیست که موجب بهبود اختراع قبلی شود.
اختراع سری: در قوانین تعدادی از کشورها، هر زمان که انتشار یا افشاء اختراع از طریق انتشار اظهارنامه یا ورقه اختراع حسب نظر اداره صلاحیتدار دولتی مربوط، مضر امنیت ملی باشد، در این صورت تحت شرایطی بنا به دستور مقام ذی صلاح اختراع محرمانه تلقی و از انتشار اظهارنامه یا ورقه اختراع خودداری خواهد شد. در حقوق انگلیس در رابطه با اختراعاتی که حاوی اطلاعاتی در مورد امنیت ملی است یا اختراعاتی که انتشار اطلاعات موجود در آن مخل امنیت کشور باشد، مقررات خاصی از حیث انتشار وجود دارد. در این قیل اختراعات و همچنین اختراعات مربوط به انرژی اتمی اعم از نظامی و غیرنظامی به لحاظ امنیتی، اطلاعات موجود در اوراق اختراعات مربوط، محرمانه نگه داشته میشود و این قبیل اختراعات برخلاف اختراعات معمولی منتشر نخواهد شد و در واقع دولت به لحاظ مسائل امنیتی این حق را برای خود قائل است که برخلاف معمول، از انتشار اظهارنامه اختراع و همچنین ورقه اختراع جلوگیری نماید.
البته برای جلوگیری از ورود خسارت به مخترع در این فرض، دولت میتواند خسارت وارده به مخترع را که از محرمانه بودن اختراع ناشی شده است جبران نماید.
اختراعات گزینشی یا انتخابی: این اختراع در برخی از نظامهای ملی پیش بینی شده است و در حوزه ترکیبات شیمیایی است. هنگامی که ماده شیمیایی جدید و با ارزشی کشف میشود، به عنوان مثال داروی جدید یا نوع جدیدی از مواد رنگی، معمولا بلافاصله برای یک شیمیدان ماهر روشن خواهد شد که ترکیبات بیشمار و کاملا نزدیک دیگری نیز ممکن است وجود داشته باشد که همانقدر مفید یا حتی بهتر از آن باشد ولی هنوز فرصت برای ساخت این گونه ترکیبات یکی پس از دیگری و رسیدن به این نتیجه که کدامیک به همان اندازه مطلوب یا بهتر است وجود دارد و حتی فرصت بیشتری برای اختراع و مشاهده اینکه چه مواد دیگری میتواند همان قدر مفید یا بهتر باشد، بدون ناز به ساخت آنها، وجود دارد. در این فرض انتخاب موارد مفید از میان یک گروه بزرگ که قبلا به طور کلی شناخته شده اند گزینش نامیده میشود. دادگاههای انگلیس مقررات ویژه ای را برای پوشش دادن اینگونه اختراعات پیش بینی کرده اند، به ویژه اینکه توصیف در چنین فرضی باید توضیح دهنده این امر باشد که چرا موارد انتخابی بهتر از بقیه است. در قانون ۱۳۱۰ ایران و همچنین در قانون ۱۳۸۶، مقررات و احکامی در رابطه با این نوع اختراع نیامده است.
اختراع وارداتی : این اصطلاح در بند (۴) ماده یک کنوانسیون پاریس به کار رفته است. ورقه اختراع وارداتی معمولاً برای یک دوره و مدت کوتاه، به اختراعاتی که در یک کشور خارجی به ثبت رسیده اند اعطاء میگردد و به استناد این ورقه اختراع، صاحب امتیاز می تواند در نمایشگاه شرکت کند. البته با توجه به ماده ۱۵ کنوانسیون پاریس به شرح زیر، کشورهای عضو متعهد هستند که منطبق با قوانین داخلی خود، حمایت موقت را در موارد زیر اعطاء کنند: «اختراعات قابل صدور (تحت حمایت) گواهی هر اختراع، نمونه های اشیاء مصرفی، طرح های صنعتی و علائم تجاری در ارتباط با کالاهای نمایش داده شده در نمایشگاه های بین المللی رسمی یا به طور رسمی شناسایی شده که در هر کشور عضو برگزار می شوند»
حمایت موقت را می توان به طریق گوناگون فراهم آورد و یک طریق این است که یک حق تقدم خاص مشابه با مورد مقرر در ماده چهار کنوانسیون پاریس اعطاء کرد. این حق تقدّم از تاریخ آغاز نمایشگاه یا از تاریخ ارائه شیء مورد نظر در نمایشگاه شروع می شود. این حق برای دوره معین، مثلا دوازده ماه از آن تاریخ حفظ می شود و در صورتی که به دنبال نمایش دادن در طی مدت مذکور، درخواستی برای حمایت داده نشود، منقضی میگردد. طریق دیگر حمایت موقت که در تعدادی از قوانین ملی به ویژه در ارتباط با گواهی های اختراع یافت می شود، مقرّر داشتن این است که در طی دوره معینی برای مثال دوازده ماه قبل از ثبت کردن یا تاریخ تقدم یک اظهارنامه گواهی اختراع، نمایش اختراع در یک نمایشگاه بین المللی باعث از میان رفتن تازگی و بداعت اختراع نخواهد شد. به هنگام اتخاب راه حل مزبور، این امر مهم است که از مخترع یا دیگر مالکین اختراع در طی دوره مذکور نیز علیه اقدامات همراه با سوءاستفاده های طرف های ثالث حمایت شود. این به ویژه بدان معناست که از شخص نمایش دهنده اختراع باید علیه کپی شدن یا غصب حقوق مربوط به اختراع، از طریق اظهارنامه اختراع یک شخص ثالث حمایت شود. مالک اختراع همچنین باید علیه افشای (اختراع) توسط اشخاص ثالت، که مبتنی بر نمایش (اختراع) باشد، حمایت شود. ماده ۱۱ کنوانسیون پاریس فقط نسبت به نمایشگاه های رسمی یا به طور رسمی شناسایی شده اعمال می شود. تفسیر اصطلاح مزبور به کشور عضوی که در آن حمایت درخواست می شود واگذار شده است. تفسیری منطبق با روح ماده یازده این است که یک نمایشگاه را هنگامی «رسمی» تلقی کنیم که توسط یک دولت یا مرجع عمومی دیگری سازماندهی شده باشد و در صورتی آن را به طور رسمی شناسایی شده تلقی می کنیم که رسمی نباشد ولی حداقل به عنوان رسمی، توسط یک کشور یا مرجع عمومی دیگری شناسایی شده باشد و در صورتی آن را «بین المللی» تلقی می کنیم که کالاهایی از کشورهای گوناگون در آن نمایش داده شود.
اختراع طرح :در صورتی که طرح دارای ویژگی ها و شرایط مربوط به اختراع باشد، قابل ثبت به عنوان اختراع میباشد. در قانون بعضی از کشورها دوره حمایت از اختراع طرح، ۱۴ سال از تاریخ صدور ورقه تعیین شده است.
آتین : کلینیک تخصصی حقوق تجاری و مالکیت صنعتی
انواع دعاوی قضایی در حوزه تجارت و کسب و کار
تنظیم و ویرایش انواع قرارداد
ثبت ، انتقال ، دعاوی قضایی در حوزه اختراع ، علامت و لوگو ، طرح صنعتی
ثبت انواع شرکت و صورت جلسه تغییرات
مهارت ما; حق تجارت شماست …
۰۹۱۹۰۲۳۱۷۳۰